Περιήγηση στο Παγονέρι

Ο μοναδικός παραδοσιακός οικισμός του νομού. Η ομορφιά μόνο με την εγκατάλειψη μπορεί να συγκριθεί. Υψόμετρo 750 μέτρα. Κάτοικοι γύρω στους 150. Δέκα εφτά χιλιόμετρα μακριά από το Νευροκόπι και πενήντα λεπτά μακριά από τη Δράμα.
Η περιήγηση ξεκινά. Η διαδρομή για να φτάσεις στον τελικό προορισμό είναι εκπληκτική. Σε κάθε στροφή βλέπεις την βλάστηση να εναλλάσσεται δίνοντας την εντύπωση ότι μεταφέρεσαι αλλού. Τα χρώματα της φύσης δίνουν την ταυτότητα της εποχής. Το καφέ χρώμα, το πράσινο, το κίτρινο αποτυπώνουν την εναλλαγή των εποχών. Κάθε εποχή του χρόνου είναι κατάλληλη να επισκεφτεί κανείς το Παγονέρι. Το χειμώνα, όπως λένε οι ίδιοι οι κάτοικοι, ο δρόμος δεν κλείνει ποτέ και η θερμοκρασία είναι πάντοτε 10 βαθμούς πάνω από τη θερμοκρασία του Νευροκοπίου. Την άνοιξη βέβαια το τοπίο αλλάζει. Το πράσινο, τα λουλούδια, οι μυρωδιές, ο αέρας που αρωματίζεται καθώς ανεβαίνεις, αλλάζουν την διάθεση και γαληνεύουν το μυαλό. Μια μικρή διαφυγή αρκετά κοντά μας.
Στο δρόμο συναντάς έναν εγκαταλελειμμένο οικισμό, το Λειβαδάκι, λίγο πριν την Αχλαδιά. Υψόμετρο 720 μέτρα. Εκεί υπάρχει η εκκλησία της Κοιμήσεως της Θεοτόκου του 1870. Ο επισκέπτης έχει την ευκαιρία να θαυμάσει την αρχική εικονογράφηση του 1876 στο ξυλόγλυπτο τέμπλο και τις τοιχογραφίες της οροφής. Το καμπαναριό είναι του 1890.
Συνεχίζοντας το δρόμο μας συναντούμε έναν ακόμη έρημο οικισμό, τον Κριθαρά, όπου ο ναός του Αγίου Γεωργίου, που μποροοόυμε να δούμε είναι ο μοναδικός στην περιοχή σταυροειδής με τρούλο, από τα μέσα του 19ου αιώνα.
Η περιήγηση συνεχίζεται, το τοπίο αλλάζει και πάλι. Βλέπουμε την πίσω μεριά του Φαλακρού. Εϊναι ακόμη χιονισμένο. Αρχές Μαϊου και το χιόνι σκεπάζει την μεγαλύτερη πλευρά του βουνού. Μπαίνουμε στο Παγονέρι και αλλάζουμε εποχή. Το βλέμμα περιπλανιέται. Ένα υπέροχο και μοναδικό στην περιοχή μας παραδοσιακό μακεδονίτικο χωριό. Η πλατεία του χωριού που μαζεύει τους λιγοστούς κατοίκους. Τα δρομάκια στενά και στρωμένα με πέτρα, κάνουν την ανάβαση και την κατάβαση περιπέτεια. Αυτό που δεσπόζει όμως είναι η εκκλησία των Εισοδίων της Θεοτόκου, χτισμένη το 1835. Σήμερα σώζονται ο άμβωνας και το δεσποτικό. Το καμπαναριό πετρόχτιστο δίνει ένα επιβλητικό παρών. Η βόλτα συνεχίζεται. Τα σπίτια πετρόχτιστα με το παραδοσιακό μακεδονικό σχήμα. Διώροφα με άνετο χαγιάτι και αυλή. Έρημα βέβαια τα περισσότερα καθώς η μετανάστευση εσωτερική και εξωτερική είναι μεγαλύτερος εχθρός από τον χρόνο. Οι άνθρωποι βγαίνουν στις αυλές να μας χαιρετήσουν, να μας καλέσουν για έναν καφέ. Φιλόξενοι, χαμογελαστοί με τρόπο αυθεντικό. Στα δυο καφενεδάκια μπορεί ο επισκέπτης να γευτεί έναν παραδοσιακό ελληνικό καφέ στα χαμηλά φλιτζάνια, με όλες τις μνήμες που αυτό κουβαλά. Σιγά - σιγά το μυαλό γαληνεύει, όλα γίνονται τόσο μακρινά εδώ. Το βλέμμα ξεμακραίνει, ξεκουράζεται, αφήνεται στην ηρεμία του τοπίου. Ακούγονται μόνο οι ήχοι της φύσης. Από τη μια μεριά το χιονισμένο Φαλακρό και από την άλλη μεριά ο Νέστος. Υπάρχουν πολλές διαδρομές που μπορεί να ακολουθήσει ένας περιπατητής και να το βγάλουν σε δι άφορα μονοπάτια. Ο Νέστος είναι μόλις δέκα λεπτά μακριά και υπάρχει και δρόμος που βγάζει εκεί. Οδηγοί μας σχεδόν όλοι οι κάτοικοι του χωριού, μας πλησιάζουν και είναι πρόθυμοι να μας πουν όλη την ιστορία του χωριού. Ο πληθυσμός είναι ντόπιος, με βαριά ιστορική μνήμη και κληρονομιά. Μαθαίνουμε λοιπόν ότι ο οικισμός πυρπολήθηκε τον Μάιο του 1944 και οι κάτοικοι μεταφέρθηκαν στην Βουλγαρία ως αντίποινα για τη νίκη των Ελλήνων στην ιστορική μάχη των Παπάδων. Όλοι έχουν να διηγηθούν μια ιστορία, έναν παππού, έναν θείο ένδοξο πολεμιστή, πατριώτη. Κάθε οικογένεια έχει τη δική της ιστορία, όλες μαζί μας κάνουν το σύνολο της μνήμης της τοπικής μας ιστορίας.
Μεγάλες προσπάθειες καταβάλλονται από τον μορφωτικό και πολιτιστικό σύλλογο του χωριού να μην σβήσουν αυτές οι μνήμες. Έχουν εκδοθεί βιβλία με την αρωγή της νομαρχιακής αυτοδιοίκησης.
Το όνομά του το χωριό το πήρε από το νερό που ρέει άφθονο από τις δυο βρύσες, τις πάνω και τις πέρα βρύσες. Το χειμώνα το νερό είναι ζεστό, ενώ το καλοκαίρι είναι παγωμένο.
Όμορφοι άνθρωποι, αυθεντικοί ταιριάζουν απόλυτα με το περιβάλλον στο οποίο ζουν. Εκφράζουν όμως ένα παράπονο. Ανεπαίσθητα, χωρίς γκρίνες και μιζέριες. Βλέπουν το χωριό να φθίνει, να χάνεται χρόνο με το χρόνο. Οι νέοι άνθρωποι φεύγουν, αναζητώντας την τύχη τους αλλού. Ο όμορφος αυτός τόπος εγκαταλείπεται χωρίς περίσκεψη. Παρόλο που έχει χαρακτηριστεί παραδοσιακός οικισμός, δεν έχει την μεταχείριση που έχουν άλλοι οικισμοί στην Ελλάδα. Ίσως αυτό να οφείλεται στο γεγονός ότι δεν έχει γίνει συνείδηση τόσο στους έχοντες την ευθύνη για την διαχείριση της αναπτυξιακής προοπτικής της Δράμας, όσο και στους ίδιους τους κατοίκους των ακριτικών περιοχών, ότι η μοναδική ίσως εναλλακτική πρόταση ανάπτυξης είναι η τουριστική ανάπτυξη. Χρειάζεται βέβαια πολύ δουλειά, αλλαγή νοοτροπίας και συλλογική προσπάθεια, ώστε να μπορέσουν αυτοί οι τόποι, από τόποι εγκατάλειψης, να γίνουν προορισμοί. Οι αντικειμενικές συνθήκες είναι ώριμες. Χρειάζεται βούληση, όραμα και βέβαια ανθρώπινο δυναμικό. Ανθρώπους που να θέλουν να δημιουργήσουν.
Αφήνουμε πίσω μας το Παγονέρι με όμορφες σκέψεις και ένα χαμόγελο ικανοποίησης. Πιστεύουμε γρήγορα αυτός ο τόπος να αποκτήσει επίγνωση και αυτογνωσία της ομορφιάς του.
ΚΑΛΟ ΤΑΞΙΔΙ!